Wady zgryzu – przyczyny, profilaktyka, leczenie

5 min
22/11/2022
[ssba-buttons]

Piękny i przede wszystkim zdrowy uśmiech to nasza podstawowa wizytówka. Poza profilaktyką próchnicy i dbałością o jasne zęby szczególnie istotne jest leczenie nieprawidłowości dotyczących narządu żucia. Wady zgryzu są ogromnym problemem estetycznym, ale też zdrowotnym. Dowiedz się więcej o ich rodzajach, przyczynach, profilaktyce i dostępnych metodach leczenia!

Czym właściwie są wady zgryzu? 

Różnego rodzaju zaburzenia w obrębie układu stomatologicznego określa się jako wady zgryzu. Nieprawidłowości te dotyczą tkanek, narządów jamy ustnej i twarzoczaszki, których podstawowym zadaniem jest m.in. pobieranie pokarmów. Wyjaśniając wprost, jest to głównie nieprawidłowe ustawienie zębów w łuku dolnym i/lub górnym (krzywe zęby, zbyt wystające lub wklęśnięte), jak również nieprawidłowa relacja pomiędzy szczęką i żuchwą.

Wady zgryzu można podzielić na te wrodzone i nabyte. Pierwsze z nich rozwijają się już w życiu płodowym. Drugie natomiast są następstwem innych nieprawidłowości i złych nawyków, takich jak np.:

  • zbyt wczesne lub późne wyrzynanie zębów stałych;
  • zbyt długie korzystanie ze smoczków;
  • urazy w obrębie twarzoczaszki;
  • próchnica, braki zębowe;
  • częste obgryzanie paznokci;
  • oddychanie przez usta.

Dlaczego nieprawidłowy zgryz to spory problem? 

Niestety nieleczone zaburzenia prowadzą do wielu poważnych powikłań. Wady zgryzu to nie tylko kwestia estetyczna, ale też poważny problem zdrowotny. Nieprawidłowości w łuku zębowym mogą prowadzić m.in. do:

  • Nadmiernego ścierania się zębów – niewłaściwe ustawienie zębów może powodować zwiększony nacisk na część zębów, co prowadzi do ścierania się ich naturalnej korony. Wady zgryzu mogą prowadzić do tzw. bruksizmu.
  • Nadwrażliwości – zęby narażone na tarcie stają się szczególnie wrażliwe na zmianę temperatury. Osobom z wadami zgryzu może więc towarzyszyć wysoki dyskomfort, zwłaszcza w trakcie jedzenia i picia.
  • Chorób przyzębia – są to schorzenia tkanek utrzymujących ząb w dziąśle, czyli wszelkie choroby dziąseł, ozębnej, okostnej, cementu korzeniowego, kości wyrostka zębodołowego. Najczęściej spotykaną chorobą tego typu jest zapalenie dziąseł i przyzębia, określane potocznie jako paradontoza. Schorzenie to bywa bardzo bolesne, a nieleczone prowadzi do utraty zęba.
  • Bólu stawów skroniowo-żuchwowych – stawy te odpowiadają za ruchy szczęki i żuchwy. W następstwie wad zgryzu może dochodzić do zaburzeń również w ich obrębie, co może objawiać się bólami po bokach twarzy, a także silnymi bólami głowy.
  • Próchnicy – pomiędzy krzywymi zębami gromadzi się duża ilość osadu, który stanowi pożywkę dla bakterii i prowadzi do rozwoju próchnicy.
  • Zwiększonej skłonności do infekcji błony śluzowej warg i policzków.
  • Rozwoju wad wymowy – dotyczy to szczególnie wad u dzieci w okresie nauki mowy, ale również nieprawidłowości rozwijające się w późniejszym czasie mogą powodować problemy z wymową.

Wady zgryzu a wygląd twarzy 

Wady dotyczące kształtu i ustawienia zębów, a także budowy żuchwy i szczęki niewątpliwie są również sporym problemem estetycznym. Poza tym, że nierówne zęby, często z towarzyszącą próchnicą wyglądają po prostu nieestetycznie, niektóre nieprawidłowości mogą powodować nadmierne lub obniżone napięcie mięśni twarzy. Zmianom takim często towarzyszy także asymetria i zaburzenia w rysach twarzy, takie jak np.:

  • cofnięcie brody,
  • wysunięcie górnej szczęki,
  • uwypuklenie bruzd nosowo-wargowych,
  • zapadnięcie policzków,
  • nadmierne rozchylenie warg,
  • jeśli zęby są zbyt duże, mogą powodować nienaturalne wysunięcie warg do przodu,
  • opadające kąciki ust, co może wynikać z obniżonego napięcia mięśni warg.

Bez wątpienia wada zgryzu wpływa na wygląd zewnętrzny, ale także na zdrowie fizyczne i emocjonalne. Osoby z tego rodzaju nieprawidłowościami często niechętnie się uśmiechają, mają kompleksy, a nawet wycofują się z życia towarzyskiego.

Najczęściej spotykane rodzaje wad zgryzu u dorosłych i dzieci

Wady zgryzu dotyczą osób w różnym wieku, ale najczęściej rozwijają się już w wieku dziecięcym, a nieleczone pogłębiają się wraz z upływem lat. Szacuje się, że problemy takie dotyczą przeszło połowy dzieci w wieku 7-18 lat. Najczęściej występująca wada zgryzu to tyłozgryz. Kolejne najczęstsze wady zgryzu to zgryz krzyżowy i zgryz otwarty.

Wady przednio-tylne: 

  • Tyłozgryz – w tym przypadku dolny łuk zębowy jest bardzo cofnięty w stosunku do górnego. Niekiedy zęby są oddzielone przerwą, innym razem górne siekacze są znacznie przechylone. Jeśli zęby przednie nie stykają się dolnymi, problemem może być wymawianie głosek, głównie takich jak c, s, z, dz.
  • Przodozgryz – przy tym rodzaju wady górne siekacze są cofnięte w stosunku do żuchwy, która często jest nadmiernie rozbudowana. Ze względu na jej znaczne wysunięcie do przodu wadzie tej często towarzyszą problemy z wymową.

Wady poprzeczne:

  • Zgryz krzyżowy – potocznie określa się go jako przodozgryz. Przy tym rodzaju wady zęby dolne zachodzą na górne. Może to dotyczyć któregokolwiek zęba. Wyjaśniając, zęby górne są pochylone w kierunku podniebienia, natomiast dolne na zewnątrz. Powodem jest nadmierne zwężenie szczęki w stosunku do żuchwy, co charakteryzuje się poszerzeniem dolnego łuku zębowego względem górnego. Wyróżnia się zgryz krzyżowy boczny jednostronny i obustronny, częściowy przedni i całkowity.
  • Zgryz przewieszony – w tym przypadku zęby górne boczne znacznie zachodzą na zęby boczne dolne. Wynika to ze zbyt dużego rozbudowania łuku górnego, zwężenia dolnego lub występowania obu nieprawidłowości jednocześnie.

Wady pionowe: 

  • Zgryz otwarty – zęby górne nie stykają się z dolnymi. Zgryz otwarty powoduje wyraźny prześwit pomiędzy łukami, który określa się jako tzw. szparę niedogryzową. Jest to poważna nieprawidłowość, która może powodować spore trudności w jedzeniu, zwłaszcza odgryzaniu kęsów i żuciu, a także w mowie. Wada ta może również prowadzić do asymetrii twarzy.
  • Zgryz głęboki – górne zęby nadmiernie zachodzą na zęby dolne – powyżej 2/3 ich wysokości. Wada ta optycznie skraca twarz, może też powodować napięcie dolnej wargi.

Nieprawidłowości zębowe wynikające z wad zgryzu:

  • Szparowatość – przyczyną często są skłonności genetyczne. Zaburzenie to spowodowane jest nadmiarem miejsca, przez co zęby nie stykają się ze sobą, a pomiędzy nimi występują szpary.
  • Stłoczenia – w tym przypadku w zgryzie brakuje miejsca, przez co zęby mogą na siebie zachodzić, układać się nierówno – wystawać na zewnątrz i do wewnątrz. Do stłoczenia dochodzi, gdy zęby są zbyt duże w stosunku do zębodołów. Potocznie określa się tę wadę jako „krzywe zęby”.

Na czym polega profilaktyka wad zgryzu? 

Na wady wrodzone nie mamy wpływu, ale na te nabyte jak najbardziej. Działania profilaktyczne warto rozpocząć już u najmłodszych. Wskazane są czynności, takie jak:

  • układanie dziecka do snu na płaskiej poduszce, z minimalnie uniesioną główką, tak aby wargi się ze sobą stykały;
  • układanie niemowlęcia w pozycji pionowej w trakcie jedzenia i picia;
  • trzymanie butelki pod kątem 45 stopni względem warg;
  • unikanie ssania smoczków;
  • dbałość o naukę jedzenie i picia z użyciem sztućców;
  • zwracanie uwagi na rozwój mowy;
  • oddychanie przez nos;
  • systematyczna higienizacja zębów;
  • regularne kontrole stomatologiczne (już od pierwszego ząbka).

Kiedy warto odwiedzić gabinet ortodontyczny? 

Do ortodonty należy udać się obserwując jakiekolwiek nieprawidłowości w budowie zębów i części kostnych. Z wizytą nie warto zwlekać, ponieważ wcześnie podjęte leczenie zwiększa szanse powodzenia i minimalizuje ryzyko ewentualnych powikłań. Z pomocy ortodonty może skorzystać Pacjent w każdym wieku. Im wcześniej zostanie podjęte leczenie, tym krócej będzie ono trwało. Już niewielka korekcja nieprawidłowości przekłada się na znaczną poprawę jakości życia. Dlatego warto pamiętać o konsultacji ortodontycznej, już od najmłodszych lat.

W jakim zakresie może pomóc ortodonta? 

W przypadku jakichkolwiek wad uzębienia warto skorzystać z pomocy ortodonty. Lekarz taki specjalizuje się nie tylko w leczeniu nieprawidłowości dotyczących ustawienia zębów i budowy okolicznych tkanek, ale także w ich profilaktyce i diagnostyce. Określenie przyczyny wady jest bardzo ważne dla skuteczności i trwałości stosowanego leczenia. W części przypadków, jeśli za problem odpowiadają niewłaściwe nawyki, nawet pomimo korekcji za pomocą aparatu ortodontycznego wada po pewnym czasie może rozwinąć się ponownie. Ważne jest więc, aby osoby z wadami pozostawały pod stałą kontrolą lekarza, który zaleca adekwatne badania, instruuje Pacjenta i kontroluje skuteczność prowadzonych działań. Niekiedy jednak, przy bardzo zaawansowanych nieprawidłowościach, wskazane może być chirurgiczne leczenie wad zgryzu.

Na czym polega leczenie wad zgryzu? Nie tylko aparaty zębowe

Celem leczenia jest przywrócenie prawidłowego układu zębów i kontaktu zgryzowego. W zależności od zaawansowania, wady zgryzu leczy się za pomocą różnych metod. Wbrew pozorom leczenie ortodontyczne obejmuje nie tylko noszenie aparatów zębowych. W wielu przypadkach wcześniej zaleca się różnego rodzaju terapie polegające na ćwiczeniu mięśni, czy noszenie szyn relaksacyjnych i protez tymczasowych. Decyzja o konieczności noszenia aparatu stałego zależy od rodzaju wady, jej zaawansowania, a także wieku Pacjenta.

Wady zgryzu mogą mieć różne podłoże. Jeśli odpowiadają za nie braki w uzębieniu, konieczne może okazać się leczenie skojarzone, obejmujące zabiegi stomatologiczne, których celem będzie odtworzenie prawidłowego uzębienia.

Leczenie wad zgryzu u dzieci, ze względu na stale rozwijający się aparat żucia, zwykle przebiega szybciej, niż ma to miejsce w przypadku dorosłych. Niemniej jednak w większości przypadków możliwe jest całkowite wyleczenie. Trzeba jednak uzbroić się w cierpliwość. Leczenie ortodontyczne wymaga wielu miesięcy, a nawet lat.