Co warto stosować na oparzenia słoneczne – pierwsza pomoc i pielęgnacja skóry

Poparzenie słoneczne to uszkodzenie skóry oraz położonych płytko naczyń krwionośnych na skutek nadmiernej ekspozycji ciała na promieniowanie UV. Poparzenia od słońca są bolesne, sprawiają, że skóra staje się czerwona i wrażliwa, a w bardziej zaawansowanych stadiach mogą się nawet pojawiać wypełnione płynem pęcherze. W tym okresie skóra wymaga więc odpowiedniej pielęgnacji. Przybliżamy temat działania promieni UV na skórę, a także podpowiadamy, jak się przed nimi chronić oraz co na oparzenia słoneczne pomoże złagodzić dolegliwości! 

Jaki typ promieniowania UV powoduje oparzenia? 

Słońce emituje trzy rodzaje energii elektromagnetycznej – promieniowanie UVA, UVB i UVC. Ostatnie z wymienionych nie przenikają przez warstwę ozonową. Z kolei promienie UVA stanowią nawet ok. 95% wszystkich, które docierają do ziemi. Ich wartość jest niezmienna bez względu na pogodę czy porę roku. Nie powodują one oparzeń czy widocznej zmiany koloru ciała, ale docierają do głębszych warstw tkanek i przyczyniają się do przedwczesnego starzenia się skóry, a także zwiększają ryzyko rozwoju zmian nowotworowych. Natomiast za uszkodzenie skóry wywołane zbyt długą ekspozycją na promienie odpowiada ich typ UVB. 

Pod wpływem promieniowania UVB w pierwszej kolejności zwykle pojawia się zaczerwienienie skóry. Niekiedy wystarczy dosłownie 15 minut w pełnym słońcu (w godzinach południowych), aby wystąpił rumień, co zależy głównie od fototypu cery. Natomiast u części osób opalanie skutkuje brązowieniem skóry, a dopiero po dłuższej ekspozycji na słońce występują nieprzyjemne objawy, w tym oparzenia. 

Czym jeszcze skutkuje zbyt długa ekspozycja skóry na słońce?

Wyjaśniając, jak dochodzi do oparzeń, warto wyjaśnić rolę melanocytów. Są to komórki znajdujące się w warstwie podstawnej naskórka, które produkują melaninę, czyli kilka typów barwników odpowiedzialnych za koloryt skóry. Komórki te stają się najbardziej aktywne podczas kontaktu ciała z promieniami UV. Wówczas produkcja pigmentu wzrasta, ponieważ jego zadaniem jest ochrona skóry. Możliwe jest to dzięki złożonym reakcjom chemicznym – melanina pochłania promienie, rozprasza je i przekształca w energię cieplną. Właśnie dlatego kontakt ze słońcem odczuwamy jako rozgrzanie powierzchni skóry.

Jeśli ekspozycja na energię słoneczną jest krótkotrwała, zwykle pojawia się tylko opalenizna lub zaczerwienienie. Jeśli natomiast przebywamy na słońcu zbyt długo lub nasza skóra jest szczególnie wrażliwa, produkcja melaniny bywa niewystarczająca, a tym samy skóra traci naturalną ochronę. W konsekwencji dochodzi do uszkodzenia wrażliwej na słońce warstwy lipidowej naskórka, jego wysychania i niekiedy termicznego uszkodzenia tkanek. Tym samym oparzenia słoneczne to uszkodzenie skóry wywołane nadmiarem promieni UV.    

Kto jest najbardziej narażony na oparzenia słoneczne?

Wrażliwość na promieniowanie ultrafioletowe w dużej mierze zależy od fototypu cery. U osób z ciemną karnacją oparzenia słoneczne występują rzadziej i dopiero po dłuższym czasie. Natomiast osoby z jasną cerą, blond włosami i jasnymi oczami są bardziej podatne na uszkodzenia skóry. Wrażliwość na słońce wzrasta także w przypadku cery naczyniowej, czy u osób przyjmujących leki i zioła fotouczulające. 

Jak rozpoznać objawy oparzenia I, II i III stopnia? 

Poparzenie słoneczne to uszkodzenie skóry spowodowane jej nadmierną ekspozycją na promieniowanie UV. Zwykle pierwsze objawy pojawiają się w ciągu kilku godzin. Zwykle pojawia się zaczerwienienie, pieczenie, tkliwość. Dalszy rozwój objawów zależy od stopnia poparzenia skóry.

W zależności od stopnia uszkodzeń oraz obserwowanych objawów wyróżnia się trzy stopnie poparzenia od słońca:

• Oparzenia I stopnia – są to oparzenia wierzchniej warstwy naskórka, która staje się rozgrzana, czerwona, bolesna pod wpływem dotyku. Następnie, zwykle w ciągu kilku dni, skóra może się łuszczyć i schodzić płatami.
• Oparzenia II stopnia – obejmują naskórek i górne warstwy skóry właściwej. Objawiają się występowaniem na skórze obrzęku oraz pęcherzy wypełnionych płynem surowiczym. Czasem dochodzi również do martwicy naskórka,
• Oparzenia III stopnia – dotyczą naskórka, skóry właściwej, tkanki podskórnej i nerwów. Dochodzi tu do zaburzeń receptorów czuciowych. U Pacjenta występują zaburzenia czucia oraz brak reakcji na dotyk.

O ile w przypadku oparzeń I stopnia wystarczająca jest odpowiednia pielęgnacja skóry, o tyle u pozostałych pacjentów konieczna już może być konsultacja dermatologiczna.

Jak uniknąć oparzenia słonecznego i zapobiegać fotostarzeniu skóry? 

O wiele łatwiejsza od pielęgnacji poparzonej słońcem skóry jest jej ochrona – wystarczy przestrzegać kilku podstawowych zasad:

• Zachowaj umiar podczas korzystania ze słońca. Nie opalaj się między godz. 11:00 a 17:00, kiedy promieniowanie słoneczne jest najsilniejsze.
• Przed wyjściem na słońce użyj kremu ochronnego z wysokim filtrem przeciwsłonecznym (co najmniej SPF 15 na co dzień, a podczas ekspozycji na słońce dla dzieci i osób z bardzo jasną karnacją – SPF 30 lub 50). Pamiętaj, aby powtarzać aplikację co 2-3 godziny i po każdym wyjściu z wody.
• Chroń skórę poprzez noszenie lekkich, przewiewnych ubrań, np. bawełnianych spodni z długimi nogawkami czy lnianych koszul z długim rękawem. Nie zapomnij o nakryciu głowy!

Na czym polega pierwsza pomoc przy poparzeniu słonecznym?

Jeśli już doszło do poparzenia słonecznego, odpowiednie kroki warto podjąć w momencie pojawienia się pierwszych objawów. Miejsce oparzone należy możliwie najszybciej, najlepiej w ciągu 20 minut, ochładzać przy użyciu bieżącej wody o temperaturze ok. 15 stopni Celsjusza. Pomocny może być prysznic w letniej wodzie. Nie można jednak polewać ciała zbyt zimną wodą, ponieważ grozi to szokiem termicznym. Następnie warto stosować miejscowo chłodne okłady.

Warto pamiętać, że po długim przebywaniu na słońcu mogą również pojawić się objawy ogólnoustrojowe. Niezwłocznej pomocy lekarza wymagają osoby, u których wystąpiły np. zawroty głowy, nudności, czy utrata przytomności. 

Co na oparzenia słoneczne – podstawy pielęgnacji i łagodzenia objawów

Poparzenia od słońca sprawiają, że skóra wymaga odpowiedniej pielęgnacji, która złagodzi dolegliwości oraz przyspieszy gojenie ran. Czym smarować oparzoną skórę? Należy regularnie stosować balsamy, kremy lub pianki o działaniu łagodzącym, nawilżającym i ochronnym – najlepiej przeznaczone typowo do skóry po oparzeniach. Mogą one zawierać np. witaminę E, masło shea, alantoinę czy D-panthenol. O specjalistyczne preparaty, które zawierają w swoim składzie substancje mogące złagodzić objawy oparzenia możesz zapytać w warszawskiej klinice Estell. 

Oczywiście należy pamiętać, że poparzenie słoneczne II lub III stopnia może wymagać bardziej specjalistycznego leczenia, obejmującego stosowanie dostępnych w aptekach środków miejscowych, a także doustnych leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Jeśli więc na skórze pojawiają się rany i bąble, najbezpieczniej zasięgnąć opinii lekarza.

Gdy pęcherze pękają, a naskórek się złuszcza, pod spodem ukazuje się nowa i bardziej wrażliwa tkanka. Przez kolejne dni obowiązkowo trzeba więc unikać słońca i zapewnić skórze odpowiednią ochronę przed zanieczyszczeniami. Należy stosować kremy z filtrami i dbać o higienę.  

Kiedy wystarczą domowe sposoby na oparzenia słoneczne?

Bezpośrednio po pojawieniu się pierwszych objawów oparzenia można spróbować łagodzących okładów z chłodnego mleka, jogurtu naturalnego albo maślanki – ukoi to podrażnioną skórę, złagodzi ból oraz przywróci prawidłowe nawilżenie. Jako domowe sposoby na łagodzenie oparzeń I stopnia wymienia się też i miąższ z aloesu, który wykazuje działanie m.in. kojące i przyspieszające regenerację. Jeśli natomiast jest to oparzenie II stopnia lub poważniejsze, domowe sposoby raczej nie wystarczą. 

Oparzenie słoneczne – ile skóra może się goić?

W przypadku niewielkich, powierzchownych poparzeń zwykle dolegliwości ustępują po kilku dniach. Poprawa powinna być odczuwalna już po 2-3 dniach odpoczynku od słońca oraz stosowania odpowiednich kosmetyków. Jeśli na skórze pojawiły się wypełnione płynem pęcherze, ich leczenie może trwać nawet do 4-6 tygodni. Z kolei walka ze skutkami oparzeń III stopnia niekiedy trwa nawet kilkanaście tygodni.

Latem trudno jest zupełnie unikać słońca – warto jednak zachować rozsądek i stosować zasady ochrony skóry, aby zapobiegać powstawaniu poparzeń słonecznych.

Źródła:

1. Hudspith J., Rayatt S.: Pierwsza pomoc i leczenie lekkich oparzeń. https://gornicki.pl/wp-content/uploads/2018/01/ABC-oparzen_r3.pdf
2. Piejko L.: Promieniowanie UV jak się przed nim chronić. Zdrowie 62 • [4] 2017. https://www.researchgate.net/profile/Laura-Piejko/publication/323150292_Promieniowanie_UV_jak_sie_przed_nim_chronic_1-_wprowadzenie/links/5a8563f00f7e9b2c3f50b914/Promieniowanie-UV-jak-sie-przed-nim-chronic-1-wprowadzenie.pdf
3. Stanisz B.: Ochrona skóry przed negatywnymi skutkami promieniowania UV. Kosmetologia Tom 65 · nr 5 · 2009. https://ptfarm.pl/pub/File/FP/5_2009/10%20%20ochrona%20skory.pdf
4. Węgłowska J., Milewska A.: Pozytywne i negatywne skutki promieniowania słonecznego. Postępy Kosmetologii 2/2011, vol. 2. https://www.nantes.com.pl/wp-content/uploads/2011/05/93-97.pdf
5. Wojas-Pelc A., Jaworek A.K., Rajzer L.: Choroby skóry związane z działaniem promieniowania słonecznego – przegląd wybranych zagadnień. Family Medicine & Primary Care Review 2007, 9, 1: 131–135. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/153744/wojas-pelc_jaworek_rajzer_choroby_skory_zwiazane_z_dzialaniem_2007.pdf?sequence=1&isAllowed=y