4 min
Tłuszczaki to niezłośliwe guzy występujące najczęściej w tkance podskórnej, rzadziej w okolicach narządów wewnętrznych. Zwykle nie są groźne dla zdrowia, lecz stanowią problem natury estetycznej. Jedyną metodą leczenia tłuszczaków jest ich usunięcie.
Czym są tłuszczaki – objawy występowania
Tłuszczak jest łagodnym guzkiem tkanki łącznej i ma postać skupiska komórek tłuszczowych wraz z torebką. Tłuszczaki najczęściej występują w obrębie tkanki podskórnej, a ponieważ nie zawierają złośliwych komórek nowotworowych, stanowią raczej widoczny defekt kosmetyczny niż chorobę. Każdy tłuszczak rośnie bardzo powoli, jednak osiąga niekiedy znaczne rozmiary, dlatego może wymagać interwencji chirurgicznej.
Guz może być zlokalizowany pod skórą i wyczuwalny jako miękkie, niebolesne zgrubienie, które daje się przesuwać podczas badania dotykiem (palpacyjnie), wracając samoistnie do pozycji wyjściowej. Są jednak tłuszczaki umiejscowione wewnątrz ciała – te mogą dawać objawy w postaci bolesności, a nawet nadciśnienia czy obrzęków, co jest spowodowane zaburzeniami pracy narządów wewnętrznych. Tłuszczaki zwykle występują u osób dorosłych powyżej 40 roku życia, zwłaszcza u mężczyzn, jednak mogą się pojawiać także u młodszych dorosłych, dzieci, a nawet niemowląt. Każda taka zmiana powinna być skonsultowana z lekarzem.
Gdzie najczęściej pojawiają się tłuszczaki?
Tłuszczaki występują w obrębie całego ciała, pojedynczo lub w skupiskach (tłuszczak mnogi). Zwykle zlokalizowane są w tkance podskórnej, a wtedy skóra nad tłuszczakiem wygląda normalnie i nie jest zaczerwieniona. Obecność guza można stwierdzić jedynie przez dotyk. Najczęściej spotyka się;
- tłuszczaki na plecach (problem najczęściej dotyczy mężczyzn w wieku 40-70 lat),
- tłuszczaki na głowie (częste występowanie – taki guz może utrudniać codzienną pielęgnację i powodować podrażnienia podczas czesania włosów),
- tłuszczaki na twarzy (zwykle dotyczy mężczyzn, u których lokalizuje się na czole i policzkach, bywa duży i o nieregularnym kształcie, stanowiąc problem natury estetycznej),
- tłuszczaki na ramionach (często występują u dojrzałych mężczyzn),
- tłuszczaki na szyi (choć wydaje się, że taki tłuszczak jest bolesny, w rzeczywistości ból powodowany jest uciskiem guza na pobliskie nerwy czy narządy),
- tłuszczak w pachwinie (wymaga konsultacji z ginekologiem lub chirurgiem. Lekarz wykluczy inne dolegliwości, sprawdzając jednocześnie, czy węzły chłonne nie są powiększone).
Poza guzami w tkance podskórnej występują również tłuszczaki zlokalizowane głębiej, w obrębie narządów wewnętrznych takich jak np. wątroba czy nerki. Mogą powodować dolegliwości takie jak niedokrwistość, nadciśnienie tętnicze czy obrzęki, ponieważ rosnąc, zaburzają pracę narządów wewnętrznych. Z kolei tłuszczaki w piersiach, mimo nowotworowego charakteru są niegroźne i nie powodują zwykle bólu. Wykrywane są palpacyjnie lub podczas badania USG i podlegają stałemu nadzorowi ginekologa i kontroli w postaci powtarzalnych badań obrazowych. Jedynie duże i rozległe zmiany mogą powodować dyskomfort pacjentki i wymagać interwencji chirurgicznej.
Warto wspomnieć, że tłuszczak może zlokalizować się także na oku – najczęściej jest to mały guzek o strukturze tłuszczowo-białkowej, umiejscowiony w górnej części spojówki.
Przyczyny powstawania tłuszczaków
Jak dotąd, przyczyny powstawania tłuszczaków nie zostały jednoznacznie zidentyfikowane. Można jednak wskazać czynniki, które sprzyjają ich pojawianiu się. Ryzyko wystąpienia tłuszczaków wzrasta wraz z obecnością następujących czynników:
- predyspozycje genetyczne – jeśli nowotwory występowały często w naszej rodzinie, mogą wystąpić również u nas,
- wiek pomiędzy 40 a 60 rokiem życia,
- nadwaga oraz otyłość,
- występowanie blizn pooperacyjnych,
- miejsca po zranieniach i przebytych urazach.
Zauważono, że powstawaniu tłuszczaków sprzyja również występowanie rzadkich schorzeń, takich jak np. choroba Cowdena (występowanie wielu ognisk nowotworów łagodnych), choroba Madelunga, która jest zaburzeniem metabolicznym związanym ze spożywaniem alkoholu (dotyczy głównie mężczyzn w średnim wieku) czy zespół Gardnera (mnogie polipy w jelicie grubym). Obserwuje się je także u pacjentów cierpiących na Dercumę, czyli tłuszczakowatość bolesną, która dotyka kobiet po menopauzie, z nadwagą.
Rodzaje tłuszczaków
Biorąc pod uwagę budowę oraz obraz kliniczny, przyjęto wyróżniać kilka rodzajów tłuszczaków:
- lipoma (tłuszczak) – składa się wyłącznie z komórek tkanki tłuszczowej i stanowi pojedynczą, dobrze odgraniczoną i wyczuwalną palcami zmianę;
- angiolipoma (naczyniakotłuszczak) – poza komórkami tłuszczowymi posiada również dużą liczbę naczyń krwionośnych, którą stwierdzić można w obrazie mikroskopowym,
- tłuszczak wielopostaciowy – posiada drobne naczynia krwionośne oraz adiopocyty, czyli komórki tkanki tłuszczowej,
- tłuszczak z komórek wrzecionowatych – najczęściej występuje na karku, ale też na czole, policzkach i powrózku nasiennym. Dotyczy głównie mężczyzn między 50 a 70 rokiem życia,
- myolipoma – bardzo rzadki guz adipocytowy, który może pojawiać się w przestrzeni zaotrzewnowej,
- myelolipoma (szpiczakotłuszczak) – łagodny guz nadnerczy, najczęściej stwierdzany u pacjentów między 40. a 70. rokiem życia,
- fibrolipoma (włókniakotłuszczak)- tłuszczak z widocznymi wiązkami tkanki włóknistej,
- zimowiak – powstaje z brunatnej tkanki tłuszczowej, najczęściej diagnozowany u niemowląt,
- lipoblastoma – zwykle diagnozowany u niemowląt i małych dzieci (przypomina tłuszczakomięsaka, który jest nowotworem złośliwym).
Jakie inne zmiany przypominają tłuszczaka?
Rozpoznanie tłuszczaka przez lekarza specjalistę nie przysparza trudności, jednak występującą zmianę zawsze należy różnicować z innymi, dającymi podobne objawy. Będzie to wspomniany już tłuszczakomięsak, który stanowi wytwór nowotworowy, jest złośliwy i musi być leczony, ale także inne niegroźne zmiany, takie jak gangliony czy kaszaki. Warto wspomnieć, że tłuszczaki występujące np. w dole pachowym mogą przypominać powiększone węzły chłonne, co lekarz przeprowadzający badanie również bierze pod uwagę.
Diagnoza i rozpoznanie tłuszczaka
Jeśli zauważysz u siebie zmiany chorobowe, które przypominają tłuszczaka, koniecznie zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu. Na podstawie oględzin oraz wywiadu, lekarz będzie mógł postawić wstępną diagnozę i skierować cię do specjalisty. W dalszej kolejności diagnostyka tłuszczaka polega na badaniu fizykalnym oraz potwierdzeniu rozpoznania na podstawie badania ultrasonograficznego (USG). Jeśli lekarz będzie miał wątpliwości co do prawidłowości rozpoznania tłuszczaka, może zlecić również rezonans magnetyczny (RM) lub tomografię komputerową (TK). Te przypadki dotyczą jednak głównie wystąpienia tłuszczaków wewnątrz ciała, w obrębie narządów wewnętrznych.
Zgodnie z zaleceniami European Society for Medical Oncology, guzy podskórne tkanki miękkiej, które osiągają wielkość powyżej 5 cm i położone głębiej (przy powięziach) powinny zostać poddane biopsji oraz badaniu histopatologicznemu. Lekarz decyduje o obserwacji lub wycięciu guza na podstawie badania histopatologicznego.
Leczenie tłuszczaków
Nie istnieją farmaceutyki, które powodują leczenie tłuszczaków. W przypadku tkliwości lub bolesności guzka lekarz może zalecić leki przeciwbólowe, Zwykle stosowane są doraźnie i krótkookresowo, do czasu wycięcia zmiany. Jedyną formą pozbycia się tłuszczaków jest ich usunięcie, a wykonuje się je zarówno w przypadku, kiedy guzy stają się uciążliwe (bolesne, przeszkadzają w codziennych czynnościach), jak i stanowią problem estetyczny. Warto podkreślić, że o usunięciu zmiany zawsze ostatecznie decyduje lekarz.
Metody usuwania tłuszczaków
Tłuszczaki usuwa się najczęściej chirurgicznie. Zwykle wystarcza wycięcie w gabinecie zabiegowym w znieczuleniu miejscowym, czyli chirurgiczne usuwanie znamion. Po podaniu znieczulenia, chirurg rozcina skórę, a następnie usuwa tłuszczaka wraz z torebką łącznotkankową. Rana zostaje zaszyta, a szwy usunięte po tygodniu do dwóch od wycięcia – w zależności od wielkości i lokalizacji zmiany. W przypadku dużych tłuszczaków zlokalizowanych w tkance podskórnej (ponad 5 cm średnicy), wymagany jest zabieg przeprowadzony w szpitalu. Podobnie tłuszczaki umiejscowione w okolicach narządów wewnętrznych nie kwalifikują się do wycięcia ambulatoryjnego – zabieg przeprowadzany jest w szpitalu w znieczuleniu ogólnym.
Innym sposobem na usunięcie tłuszczaków jest liposukcja, czyli odsysanie tkanki tłuszczowej z okolic nią objętych. Ta metoda nie jest szczególnie popularna i stosowana głównie u pacjentów, u których tłuszczaki występują w dużej liczbie, są niewielkich rozmiarów i znajdują się blisko siebie.