Włókniak miękki i włókniak twardy. Czym jest – objawy, diagnostyka, leczenie

Włókniaki są zmianami skórnymi, które zwykle nie stanowią zagrożenia dla zdrowia, lecz często stwarzają problem estetyczny. Kiedy występują w miejscach szczególnie widocznych (np. powieka) albo narażonych na tarcie (np. pachwina) i przeszkadzają w codziennym życiu, warto je usunąć.

Włókniaki nie wykazują tendencji do samoistnego ustępowania i nieusuwane utrzymują się przez całe życie. Ich pojawienie się nie stanowi powodu do niepokoju i konieczności podjęcia leczenia. Zwykle włókniaki usuwa się wtedy, kiedy występują na częściach ciała, gdzie sprawiają problem, albo ze względów estetycznych.

Czym są i jak wyglądają włókniaki? Czy mają charakter nowotworowy?

Włókniaki wyglądem przypominają niewielkie guzki i stanowią łagodne zmiany o charakterze nowotworowym. Nie ulegają jednak zezłośliwieniu, dlatego zwykle nie stanowią zagrożenia dla naszego zdrowia. Włókniaki powstają z powodu nadmiernego namnożenia fibroblastów (komórek tkanki łącznej) w określonym miejscu na skórze, a niekiedy również w jamie ustnej.

Dermatologia wyróżnia dwa podstawowe rodzaje guzków: włókniaki miękkie (skórne) i włókniaki twarde (podskórne). Włókniaki miękkie i twarde zawsze należy skonsultować z dermatologiem. To do lekarza ostatecznie należy diagnoza i potwierdzenie, że mamy do czynienia z włókniakiem, a nie ze zmianami skórnymi o charakterze potencjalnie bardziej niebezpiecznym, np. tłuszczakiem czy brodawczakiem.

Przyczyny powstawania włókniaków

Przyczyny powstawania włókniaków trudno określić jednoznacznie. Przyjmuje się, że w przypadku włókniaków miękkich, zmiany na skórze pojawiają się częściej u osób predysponowanych genetycznie, bez względu na płeć. Częstotliwość ich występowania wzrasta wraz z wiekiem. Z kolei włókniaki podskórne są zmianami nabytymi i powstają w wyniku urazów skóry przebiegających ze stanem zapalnym, m.in. w wyniku ukąszeń owadów, otarć naskórka, pęknięć kurzajek czy zranień.

Stwierdzono, że rozwojowi włókniaków sprzyjają także takie czynniki jak problemy o charakterze metabolicznym i zaburzona gospodarka hormonalna:

• insulinooporność,
• otyłość,
• ciąża,
• zespół policystycznych jajników,
• akromegalia,
• polipy jelit.

Włókniaki wydają się również występować częściej u osób o podwyższonym cholesterolu całkowitym i LDL, a także obniżonym HDL.

Czym jest włókniak miękki?

Włókniak miękki (łac. fibroma molle) jest niewielką zmianą skórną przybierającą formę guza zawieszonego na wąskiej szypule. Struktura zmiany jest workowata, luźna i wiotka, a powierzchnia włókniaka – nieregularna i pofałdowana, stąd stosowana niekiedy zamiennie nazwa: włókniak wiszący. Włókniak jest miękki w dotyku i z reguły pod naciskiem łatwo go wprowadzić w głąb skóry. Zmiany przybierają kolor brązowy lub cielisty. Włókniaki ciemniejsze pojawiają się na kończynach, w miejscach ich zgięć, np. na łokciu, pod pachą czy pod kolanem. Występują także na fragmentach skóry narażonych na otarcia z powodu kontaktu z ubraniem czy otoczeniem. Z kolei guzki o barwie cielistej spotyka się na twarzy (np. na powiekach).

Włókniaki skórne rzadko występują pojedynczo, najczęściej lokalizują się w grupach od kilku do kilkudziesięciu sztuk. Jeśli włókniaki na skórze pojawiają się w dużych ilościach, warto skonsultować się z lekarzem – mnogie włókniaki mogą świadczyć o tzw. zespole metabolicznym obejmującym dyslipidemię, insulinooporność, otyłość i problemy z układem krążenia (nadciśnienie tętnicze).

Warto podkreślić, że włókniaki skórne pojawiają się u znacznej części populacji (do 45%), co świadczy o tym, że ich występowanie jest powszechne. Zmiany mogą ujawnić się w każdym wieku, jednak prawdopodobieństwo ich wystąpienia rośnie z każdym rokiem życia. Dość często występują też u kobiet w ciąży w związku z szybkimi i intensywnymi zmianami w gospodarce hormonalnej.

Sposoby usuwania włókniaków miękkich

Większość włókniaków skórnych usuwa się z powodów estetycznych. Zabieg można przeprowadzić z udziałem różnych metod. Stosuje się m.in.:

• chirurgiczne wycięcie guza skalpelem – zabieg polega na usunięciu zmiany przy pomocy skalpela. Niekiedy materiał poddawany jest badaniu histopatologicznemu, choć nie jest to regułą. Procedura wymaga założenia szwów, a ponieważ jest inwazyjna, należy spodziewać się powstania blizn o wielkości zależnej od wielkości zmiany,
• elektrokoagulacja – zabieg usunięcia zmian przy użyciu prądu o wysokiej częstotliwości. Nie pozostawia przebarwień na skórze, jednak nie jest zupełnie bezbolesny, ponieważ należy do procedur, w których działa się na tkankę wysoką temperaturą,
• kriochirurgia – podczas zabiegu wykorzystuje się strumień ciekłego azotu o bardzo niskiej temperaturze. Zmiana zostaje wymrożona (podobnie jak przy usuwaniu kurzajek) i odpada. Procedury nie powinno przeprowadzać się u osób o ciemniejszej karnacji, ponieważ interwencja kriochirurgiczna powoduje miejscowe odbarwienie (rozjaśnienie) skóry,
• laseroterapia – laser frakcyjny CO2 – wiązka laserowa pochłaniana jest przez cząsteczki wody w tkankach. Energia wiązki jest przekształcana w ciepło, a woda podgrzewana powyżej 100ºC. Dzięki temu procesowi uwodniona tkanka odparowuje. Zmiana skórna po prostu „znika”, bez cięcia, krwawienia i szwów.

W Estell proponujemy naszym klientom różne opcje, w zależności od wyniku wcześniejszej konsultacji lekarskiej.

Czym jest włókniak twardy?

Włókniak twardy (łac. fibroma durum), nazywany również angielskim określeniem dermatofibroma, ma postać podskórnego, lekko uniesionego guzka. Przyjmuje barwę jasnobrązową lub czerwonobrązową, zwykle ciemniejszą w środku zmiany. Choć włókniaki podskórne pojawiają się na różnych częściach ciała (m. in. na brzuchu czy pośladkach), to jednak najczęściej występują na nogach i rękach. Ich powstanie jest konsekwencją wcześniejszego urazu skóry lub jej podrażnienia, np. po użądleniu owada, zacięciu podczas golenia czy zranienia z różnych przyczyn. Włókniaki twarde mogą się budować przez kilka miesięcy, a nawet lat. Najczęściej występują pojedynczo lub maksymalnie w niewielkiej grupie składającej się z kilku zmian.

Charakterystyczny dla włókniaków dermatofibroma jest tzw. objaw Fitzpatricka, który polega na tym, że przy uciskaniu skóry wokół zmiany, włókniak kurczy się lub przesuwa. W przeciwieństwie do włókniaków skórnych, które nie są bolesne, podskórne mogą wykazywać reakcję bólową lub swędzenie.

Jak leczyć włókniaki twarde?

Podstawą podjęcia leczenia jest oczywiście rozpoznanie włókniaka twardego. Warto raz jeszcze podkreślić, że w większości przypadków powodem interwencji lekarskiej w związku z włókniakiem twardym jest jego usunięcie ze względów estetycznych. W przypadku dermatofibroma pacjent ma do wyboru:

• zabieg chirurgiczny polegający na wycięciu zmiany przy użyciu skalpela w znieczuleniu miejscowym,
• usuwanie zmian za pomocą lasera CO2,
• iniekcje sterydowe – w przypadku włókniaków, które przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu, są rozległe i podatne na ten typ kuracji.

Lekarze zwykle nie zalecają innych metod usuwania włókniaków podskórnych, ponieważ ich stosowanie nie przyniesie oczekiwanego rezultatu i może powodować odrastanie jeszcze większych guzków.

Jak pozbyć się włókniaków domowymi sposobami?

Niekiedy można znaleźć porady dotyczące domowych sposobów usuwania włókniaków. Jeden z nich zaleca w miejscu występowania włókniaka przykładać wacik nasączony octem jabłkowym. Czynność należy powtarzać tak długo, aż guzek nie zaschnie i odpadnie samoistnie. Niestety, jak dotąd skuteczność tej metody nie została udowodniona, dlatego zamiast usuwać zmianę na własną rękę, w przypadku podejrzenia włókniaka najlepiej zgłosić się do lekarza, uzyskać jednoznaczną diagnozę, a także ustalić sposób ewentualnego dalszego postępowania z guzem.

Gruczolakowłókniak – specyficzny przypadek guzka

Specyficznym rodzajem włókniaków są gruczolakowłókniaki (łac. fibroadenoma), występujące w obrębie piersi. Mają postać zgrubień lub guzków o średnicy do kilku centymetrów, umiejscowionych pod skórą. Są niebolesne, mają spoistą, elastyczną konsystencję, a ich powierzchnia jest gładka. Można je swobodnie i lekko przesuwać. Najczęściej powiększają się bardzo wolno, choć ich wzrost przyspieszać może antykoncepcja hormonalna, hormonalna terapia zastępcza czy też ciąża, Gruczolakowłókniaki zwykle nie stają się złośliwe, lecz pozostają w formie łagodnych zmian nowotworowych. Ich leczenie polega na usunięciu zmian, głównie w zabiegu chirurgicznym.